Mandala's... Waarom is iedereen in de ban van de ring?

Mandala’s. Onbewust word je erdoor aangetrokken. Je vindt ze mooi. Je houdt van de symmetrie. Van de mystiek. Van de verborgen symboliek.

Niet vreemd dat veel mensen kiezen voor een mandala als tattoo, als behang of muurdecoratie in de slaapkamer (zoals op mijn eigen slaapkamer). Of zelfs op je caravan (zoals bij vrienden van mij).

Het gebruik van deze geometrische cirkelvormige figuren is van alle tijden en ze verbeelden een diepgaande spirituele symboliek. Maar waaróm heeft een mandala zo’n aantrekkingskracht op je?
Waarom is iedereen in de ban van de ring?

Wat betekent mandala?

Het woord stamt uit het Sanskriet. Mandala betekent magische cirkel of magische kring. Meestal hoor je mensen mandála zeggen, met de klemtoon op de tweede a, de juiste uitspraak is mándala, met de klemtoon op mán, en het tweede deel klinkt als dalla in plaats van dala.

Toch prettig om te weten hoe je het uitspreekt als je je nieuwe mandala tattoo showt aan je vrienden.

Wanneer is iets een mandala?

Een mandala is meestal rond, soms hoekig of zelfs vierkant. Hij kan gevuld zijn met afbeeldingen, symbolen of vormen.

De buitenrand, de cirkel, staat voor het oneindige, het universum. Het is een oervorm zonder begin of eind. Hoe de afbeelding ook ingevuld wordt - met tekens, vormen, kleuren - alles is gegroepeerd rondom het middelpunt.

Het middenpunt staat symbool voor de kracht die samenkomt, daar waar alles begint en waar alles mee in verbinding staat.

Waar komt de mandala vandaan?

Duizenden jaren geleden

Afbeeldingen van mandala’s gaan duizenden jaren terug, tot in de oudere steentijd. De ouderdom van deze in de rotsen gekraste cirkelvormen wordt op 20.000 jaar geschat. In verschillende spirituele tradities worden mandala’s al tientallen eeuwen gebruikt:

• om de aandacht te focussen
• voor het creëren van een heilige ruimte
• als hulpmiddel bij meditatie

Het hindoeïsme, het Tibetaans boeddhisme, het jaïnisme en het shintoïsme zien de mandala als een kaart die de goden vertegenwoordigt. Ook het christendom kende lang geleden al mandalavormen, kijk maar naar de roosvensters in kerken en kathedralen.  

De afgelopen eeuw

De Zwitserse psychiater Carl Gustav Jung was degene die in de moderne westerse wereld de term mandala - en zijn hieraan gegeven betekenis - bekend maakte.

In de New Age beweging wordt de mandala gezien als een geometrisch patroon dat de kosmos symbolisch vertegenwoordigt; een model voor de structuur van het leven zelf, een diagram dat de relatie laat zien met het oneindige en de wereld die zich uitstrekt voorbij geest en lichaam.

Zandmandala’s

Chaos in India

Exact elf jaar geleden liep ik in Mumbai in India door een straatje waar mensen bedrijvig bezig waren met allerhande plastic spullen aan elkaar te verkopen of achter toonbankjes stonden waar kapotte elektronica nauwkeurig bekeken werd.

Kluwens elektriciteitsdraden hingen gevaarlijk dicht naast lekkende dakgoten, een glijdende berg zand ondersteunde een bak gedroogde chili’s. Uithangborden met de tekens van de Devanagari - de typische lettertekens van Hindi en Sanskriet, waarvan ik alleen het Ohm-teken herken – droegen bij aan de veelheid aan onbekende indrukken, de chaos en sensory overload.

Gekleurde cirkel

Mijn blik dwaalde rusteloos om me heen, ik had moeite me te concentreren. Tot mijn ogen getrokken werden naar een gekleurde cirkel van zand. Roze, blauw, geel, groen, wit en oranje, vanuit het midden opgebouwd met spiralen, stippen, steeds groter wordende cirkels.

Gewoon op de grijze betonnen straat, achter drie vrouwen in rode sari’s op een bankje. Naast de vrouwen stond een altaartje met bloemen en andere offerandes. Ik gokte dat het een religieuze uiting was, had verder geen idee van de betekenis.

Wel besefte ik dat het nooit lang kon blijven bestaan, daar op die drukke winkelstraat. Het zand zou wegwaaien, wegspoelen of door voeten vertrapt worden. Een tijdje staarde ik gefascineerd naar dit kunstwerkje - hoe langer ik keek, hoe meer details ik zag - maakte een foto en hervatte mijn wandeling, kalmer nu en minder gejaagd.

Tibetaanse traditie

Pas veel later ontdekte ik dat het maken van een zandmandala een Tibetaans boeddhistische traditie is, waarbij een groep monniken een mandala van gekleurd zand creëren. Het proces is met veel ceremonie omkleed en duurt vaak enkele weken waarbij het zand tot in detail in de tekening wordt gestrooid.

Ze starten in het midden en werken langzaam naar buiten. Ook de vernietiging van de zandmandala is een precisiewerkje. Uiteindelijk wordt het zand verzameld in een kruik en teruggegeven aan de natuur ergens in een rivier of ander stromend water.

Gehechtheid

De traditie symboliseert de vergankelijkheid van dingen, alle materiële zaken zijn van voorbijgaande aard. Hoeveel toewijding, aandacht en tijd ze er ook instoppen, de mandala wordt altijd weer vernietigd. Een mooie oefening om je gehechtheid aan je creaties ook echt los te laten.

Ik stel me voor dat het hetzelfde is als een mooi stuk proza schrijven en het dan weer letter voor letter deleten. Oef, ik geloof dat ik nog wel iets te doen heb wat betreft onthechten. Maar zonder gekheid, het is zo’n belangrijke levensles, dat het gaat om het proces en niet om het uiteindelijke doel of resultaat.

Oftewel met je volledige aandacht zijn in het moment bij het creëren, en niet steeds bezig zijn met ‘als het straks klaar is’ of ‘als het af is dan…’.

Symboliek van de mandala

In sommige Vedische geschriften wordt mandala vertaalt als een magisch diagram, waarin het wezen van de godheid in een meetkundige symboliek wordt voorgesteld.

Laat die maar even bezinken. Een mandala raakt dus aan de heilige geometrie.

Geometrie in de mandala

Sacred geometry gaat over universele patronen en wiskundige verhoudingen die we terugzien in het ontwerp van alles in onze realiteit. Het komt terug in architectuur, kunst, muziek en de natuur. De vormen en patronen fascineren ons. Of het nu geometrische vormen in de natuur zijn of in een kunstwerk, de fascinatie kan zo ontzagwekkend zijn dat je je als vanzelf verbindt met het hogere, met het spirituele.

Aan de basis van deze patronen liggen verhoudingen die kunnen worden gemeten. Dit wiskundige én esoterische domein staat bekend als heilige geometrie en nodigt je uit om anders naar de wereld te kijken.

Bekende mandala’s

Er bestaan een aantal bekende mandala’s die iedereen wel eens gezien heeft. De bekendste is misschien wel de flower of life ofwel de Levensbloem, en de mandala die daaraan ten grondslag ligt, de seed of life, beiden ook voorbeelden van de heilige geometrie. Er is zoveel te vertellen over deze allesomvattende en mysterieuze symbolen dat dit voor een volgende blog is.

Hoe maak je een mandala kleurplaat?

Kleurboek voor volwassenen

Op mijn veertigste verjaardag kreeg ik een mandala kleurplaat voor volwassenen van een vriendin. Schijnbaar de leeftijd dat je opnieuw in je kleurboek gaat kleuren. Na mijn eerste ‘dit is niets voor mij’- oordeel, ging ik toch overstag en vond ik het stiekem best vermakelijk.

En ik ben duidelijk niet de enige, stap je lokale boekhandel binnen en je oog valt op een mandala kleurplaat boeken, mandala art tekenen, mandala’s borduren of mandala coloring or dot paintings. Allerlei manieren om zelf creatief te zijn met mandala’s, al tekenend of schilderend, stippen zettend (dotting), hakend of bordurend.

Waarom mandala kleuren?

Uit een kleine rondvraag onder kennissen blijkt dat het mandala kleuren rust en focus geeft, en dat je via de kleuren, symbolen en vormen iets kan uitdrukken dat leeft in jezelf. Het is dus zowel een bezinnend als een creatief proces.

Als je ze zelf gaat tekenen is het handig om te beginnen met het maken van een eenvoudige grote cirkel, de buitenrand, en een kleine cirkel in het midden. Vanuit die basis, de middenstip, werk je dan naar buiten toe, in een cirkelbeweging. Je herhaalt vormen, zodat er een patroon ontstaat.

Tekenen wat je inspireert

Voor het tekenen van een mandala kan je alles gebruiken wat je inspireert: de natuur (bloemen, dieren), architectuur, kristallen, maar ook kunstzinnige uitingen uit andere culturen zoals hindoeïstische en boeddhistische motieven. Ik zou zeggen, probeer het een keer, mocht het niks zijn dan kan je de kleurplaten altijd nog aan een vriend(in) geven die veertig wordt.

Een mandala op je yogamat

Mocht je na het lezen van deze blog behoefte hebben je te omringen met krachtige mandala’s (in plaats van ze zelf te maken) dan kan dit op verschillende manieren.

Je kan een poster kopen voor je muur of oorbellen met afbeeldingen van de flower of life. Om je yoga practice magischer te maken hebben we bij Yogashop een aantal mooie spullen met mandala-print.